سه‌شنبه، آذر ۰۵، ۱۳۸۷

فوت کوزه‌گری استاد ویولن‌ساز

بالاخره پرده از راز ویولن‌های استرادیواریوس برداشته شد.

درست تلفظ کنید (لطفاً): اِس – تِرا – دیوار – ی – یوس Stradivarius

استادکار نابغه

آنتونیو استرادیواری (Antonio Stradivari) یک سازنده ساز ایتالیایی و متخصص در ساخت ویولن، ویولنسل، گیتار و هارپ بود. این هنرمند نابغه در حدود ۱۰۰۰ ویولن ساخت که در ردیف شاهکارهای هنری و فنی به حساب می‌آیند. اسم لاتینه شده‌ی او (استرادیواریوس) و نیز مخفف آن (استراد) معمولاً برای اشاره به سازهای ساخت او استفاده می‌شوند.

امروزه از سازهای استرادیواری در حدود 650 قطعه باقی مانده است كه بالاترین قيمت پرداخت شده برای آن‌ها، مربوط به يک ویلن می‌شود كه پارسال به بهای ۷/۲ میلیون دلار در حراج کریستی به فروش رسيد.

نوازندگان اسطوره‌ای ویولن تاریخ مثل نیکولو پاگانینی، فریتز کرایسلر، یهودی منوهین، یاشا هایفتز، دیوید اویستراخ، ایتزاک پرلمن، آنه-سوفی موتر و جوشوا بل همگی صاحب یک یا چند ویولن استرادیواری بوده‌اند.

مشهورترین نوازندگان ویولنسل مثل ژاکلین دوپره، یویو ما، جولیان لوید وبر و مستیسلاو روستروپوویچ هم ویولنسل‌های ساخت استرادیواری می‌نواختند.

بسیاری از ویولن‌های استرادیواری به جا مانده در مکان‌هایی مثل کتابخانه کنگره آمریکا، موزه متروپولیتن، آکادمی سلطنتی موسیقی و بنیاد موسیقی ژاپن نگهداری می‌شوند.

itzhak_perlman_publicity

فوت کوزه‌گری یخبندان یا چگونه عدو سبب خیر شود!

دانشمندان با تست سی‌تی‌اسکن از ۵ ویولن از ویولن‌ساز مشهور قرن هجدهمی، آنتونیو استرادیواری، توانستند علت تمایز این ویولن‌ها و غیرقابل تقلید بودنشان را دریابند. تصاویر سه‌بعدی اشعه ایکس از این ویولن نشان می‌دهند که چوب استفاده شده در ویولن‌های استرادیواری دارای تراکم یکنواخت استثنایی هست که تغییرات ناشی از رشد درخت در طی فصول مختلف در آن به حداقل رسیده است.

رشد تابستانی درخت‌ها خیلی سریع‌تر از رشد زمستانی آنهاست. به همین دلیل هم رشد تابستانی حلقه‌هایی پهن و نفوذپذیر ایجاد می‌کند، در حالی که حلقه‌های ناشی از رشد زمستانی باریک و فشرده‌تر هستند. این تفاوت‌ها روی کیفیت صدای چوب تأثیر به سزایی دارد.

اما در مورد استرادیواری… علت تفاوت کیفی آشکار ویولن‌های ساخت او را نباید در خرافاتی مثل این که چوبهایش را از یک صومعه قدیمی تهیه می‌کرده، جستجو کرد. او از بخت خوبش در عصر یخبندان کوچک اروپا زندگی می‌کرده است: سالهایی که سرعت رشد درختان در تابستان تفاوت زیادی با سرعت رشد آنها در زمستان نداشته و به همین دلیل چوب‌ها از تراکم یکنواخت‌تری برخوردار بودند. به همین دلیل سه قرن است که هیچ کس نتوانسته است ویولن‌هایی به خوش‌صدایی ویولن‌های استرادیواری بسازد. ویولن‌هایی که تا پیش از این همه کارشناسان علت تمایزشان را تنها در نحوه پرداخت جادویی و استادانه‌شان می‌دانستند.

stradivaridensity

تصویر: مقایسه تراکم بین ویولن‌های استرادیواری (ردیف پایین) و ویولن‌های مدرن

داستان‌های استراد

  • ویولونسل دوپرت (Duport)، ساز مستیسلاو روستروپوویچ نوازنده افسانه‌ای ویولنسل، که در سال ۱۷۱۱ ساخته شده، یک بار توسط ناپلئون بناپارت هم نواخته شده است. می‌گویند ناپلئون ساز را چنان محکم گرفته بوده، که هنوز هم جای خراش ناشی از فشار چکمه‌هایش بر روی آن مشخص است.
  • یکی از ویولن‌ها با نام بارانکاچیو در جریان حمله هوایی متفقین به برلین از بین رفت.
  • بسیاری از ویولن‌های استرادیواری نام و نام خانوادگی دارند! مثلاً Soil Stradivarius نام ساز ایتزاک پرلمن که تصویرش را در بالا می‌بینید. نام خانوادگی معمولاً استرادیواریوس است و نام کوچک هم عموماً از نام اولین یا مشهورترین صاحب ویولن گرفته شده است.
  • خانواده استرادیواری هم همگی در کار ساخت ساز بودند. اما سازهایی که خود آنتونیو استرادیواری ساخته است اعتبار و جایگاه دیگری دارند.
  • در ایتالیای قرن هجدهم دو خانواده دیگر هم به کار ساخت ویولن مشغول بودند: آماتی و گوارنری؛ که هر دوی این خانواده‌ها هم اعتبار ویژه‌ای داشته و دارند.

***

ببینید: اجرای جوشوا بل، نوازنده مشهور ویولن، از بخش‌هایی از قطعه بی‌نظیر “شاکن” باخ با یک ویولن استرادیواری، به صورت ناشناس در یک استگاه مترو واشنگتن دی سی

سه‌شنبه، آبان ۱۴، ۱۳۸۷

چشمک بزن دوباره!

دایتو مانابه، برنامه‌نویس و هنرمند ژاپنی الکترودهایی را به صورتش متصل می‌کند تا با استفاده از نمونه‌های موسیقایی یک سری حالت‌های خاص را روی صورتش ایجاد کند.

 

خودش می‌گوید: “الکتریسیته باعث حرکت صورت من می‌شود. هشت کانال صوتی به پالس‌های الکتریکی تبدیل می‌شوند تا عضلات صورت من را به حرکت وادارند. من سعی می‌کنم که خروجی الکتریکی صداها، تصاویر و نور را از طریق تحلیل و تبدیل مقادیر عددی به دست آمده از سنسورهای مختلف و دستگاه‌های ورودی به دست آورم.”

خیلی‌ها گفته‌اند که کارهای مانابه تقلبی است، ولی به نظر من حتی اگر کارهای او یک فریب باشند، باز هم بسیار استادانه و هنرمندانه اجرا شده‌اند.

Test 1

Test 2

کار جالبیست. ولی می‌دانید جالبتر از آن چیست؟

این که دستگاهی ساخته شود تا حرکت عضلات صورت را به موسیقی تبدیل کند. تصور کنید! به جای آن که با شنیدن موسیقی احساساتتان تغییر کند، احساسات خالصتان به یک موسیقی شخصی تبدیل شوند! واووو!

شاید اختراع مانابه بتواند راهی باشد برای سازهایی که ارتباط مستقیم‌تری با پالس‌های الکتریکی مغز ما دارند. در سازهای فعلی مغز باید بازوها و انگشتان را به حرکت درآورد تا موسیقی تولید شود. ولی ساخت چنین ابزاری می‌تواند مستقیماً عضلات صورت را درگیر فرآیند نوازندگی کند. یادمان باشد که صورت پرحالت‌ترین بخش بدن انسان با ۵۰ عضله مجزاست.

+